Master of None: De schaduw van de sitcom

Master of None is een sitcom gemaakt door cabaratier Aziz Ansari. In de serie volgen we het leven van Dev Shah (Aziz Ansari), een acteur uit New York op zoek naar zijn grote doorbraak die zich tegelijkertijd door het datingsleven moet weten te manoeuvreren. Hij is omringt door een kleurrijke cast aan vrienden en familie die op hun beurt hun individuele avonturen meemaken.

Tot zo ver klinkt dit allemaal waarschijnlijk nog niet bijster interessant, maar wat bijzonder is aan Master of None valt niet af te lezen aan de filmposter. Het is daarom mijn intentie in dit stuk om de elementen die de serie interessant maken hier uiteen te zetten. Uiteraard betekent dat ik de verrassingen die de show in petto heeft zal moeten verklappen, dus ik kan je sterk aanraden om de serie zelf te kijken voordat je hier aan begint.

Jack of All Trades
Ik zal beginnen bij het eerste onderdeel van Master of None dat voor de gemiddelde sitcom ongewoon is, en dat ligt in diens hoofdpersoon. De karakters uit gemiddelde sitcom worden gekenmerkt door hun gebreken. Zoals Aristoteles pak en beet 2500 jaar geleden al opmerkte kenmerkt de komedie zich door het uitvergroten van de beschamelijke (zij het milde) slechte eigenschappen van de mens. Dit zien we in bijna elke sitcom terug: Michael Scott uit The Office (2005) is een onzekere kneus zonder sociaal bewustzijn, Jeff Winger uit Community is een manipulatieve narcist en Jerry Seinfeld uit Seinfeld -hoewel hij omringt is door meer extreme figuren- is uiteindelijk een kleinzielig en pietluttig mannetje.

Dev Shah is niet volledig zonder blaam, maar onderscheid zich van andere sitcom-leads omdat hij ogenschijnlijk geen grote gebreken heeft. Over het algemeen is hij vriendelijk, bescheiden en empathisch. In de eerste aflevering biedt Dev al aan om op de kinderen van een vage vriend te passen terwijl hij eerder heeft toegegeven niks te hebben met kinderen. Kleine vergrijpen laat hij van zich af glijden, hij is eerlijk tegen zijn vrienden en over het algemeen conflict vermijdend. Dev komt over als een aangenaam persoon.

Maar hoewel dit kwaliteiten zijn die meestal als prijzenswaardig worden gezien, zijn het tegelijkertijd de eigenschappen die Dev in de weg staan. In een typische sitcom aflevering zien we bijvoorbeeld hoe een leugen of de koppigheid van een personage hen later komt najagen. De karakters staan zichzelf in de weg met ongewenst gedrag en moeten zich hier overheen zetten om tot een goede afloop te komen. De structuur van Master of None ligt net wat anders. Dev’s problemen stammen vaak juist uit zijn pogingen om problemen uit de weg te gaan. In de eerdere afleveringen zien we hoe Dev er iedere keer op achteruit gaat wanneer hij zijn hoofd boven het maaiveld uitsteekt. In de vierde aflevering van het eerste seizoen zien we hoe Dev’s campagne om de representatie van Indiase karakters te verbeteren hem in eerste instantie succes geeft, maar het wordt al gauw duidelijk dat hij zijn principes los moet laten om er daadwerkelijk iets uit te halen.

Vandaar dat we Dev vaak om zijn problemen heen zien draaien, voornamelijk in de liefde. De eerste grote relatie die hij in de serie aangaat strandt al gauw zodra de twee samen gaan wonen en de liefde verwatert. Hij probeert de relatie te redden met cadeaus en spontane acties, maar kaart de problemen pas aan als het te laat is. In het tweede seizoen verandert een vriendschap langzaam in verliefdheid, en ook hier zien we hoe Dev zich hier blind voor waant. In plaats van advies te zoeken bij zijn meer verstandige vrienden, trekt hij naar Arnold (Eric Wareheim), voor wie elk relatieprobleem bekeken wordt door de lens van een romantische komedie.

Dev is dus een vrij uniek personage voor een sitcom omdat zijn schijnbaar aangename persoonlijkheid kritisch onder de loep wordt genomen. Dev overtuigt zichzelf ervan een gemakkelijk persoon te zijn, maar de problemen in zijn leven knagen meer aan hem dan hij durft toe te geven, en alleen achteraf kan hij zeggen dat hij meer verwachtte van anderen.

Je zou het haast tragisch gaan noemen…

Een komisch masker
Qua stijl is de eerste aflevering van seizoen twee de meest opvallende uitblinker. De gehele aflevering is een hommage aan de klassieke film Ladri di biciclette(1948) van Vittorio de Sica, tot op het punt dat de aflevering ook in zwart-wit is gefilmd. Voor een sitcom is dit een opvallend eerbetoon, zeker omdat in Ladri de humor ver te zoeken is. Dit wordt logischer zodra je mijn volgende punt in overweging neemt, namelijk dat Master of None geen komedie is, maar een tragedie met het masker van een komedie.

In Ladri di biciclette volgen we het leven van Antonio Ricci in een Italië geruïneerd door de Tweede Wereldoorlog. De film toont Antonio’s zoektocht naar zijn gestolen fiets, want zonder deze fiets wordt hij van zijn zuurverdiende baantje ontslagen. De reis van Antonio is vooral een beproeving om -ondanks de troosteloze wereld waarin hij leeft- zijn menselijkheid te behouden. Aan het einde van de film, nadat de zoektocht is mislukt, besluit Antonio uit wanhoop zelf een fiets te stelen, maar hij wordt onmiddellijk betrapt en vernederd voor de ogen van zijn zoon.

Vergelijk dit met het einde van het tweede seizoen van Master of None, wat in principe het einde is van het verhaal van Dev. In seizoen twee tracht Dev zijn televisie carrière een nieuw leven in te blazen door de eigenaar van het netwerk waar hij werkt, chef Jeff, te overtuigen om samen een show te maken. Jeff blijkt echter herhaaldelijk meerdere vrouwen seksueel geïntimideerd te hebben en dit alles wordt noodlottig bekend gemaakt als Dev en Jeff live in een talkshow zitten. Dev’s professionele carrière is geruïneerd en de glimp die we opvangen van zijn leven in seizoen drie suggereert dat dit moment ook het einde van zijn geluk heeft betekend.

De ‘val’ van Dev stroomt deels voort uit wat we hierboven hebben besproken. Hoewel Dev relatief laat te horen krijgt dat Chef Jeff een onguur figuur is, zijn er al wel eerder boze voortekenen aan de horizon. Jeff is emotioneel manipulatief en dominant. In de scene waarin Dev zijn idee voor het programma voorstelt aan Jeff zien we dat Jeff expres zijn oordeel in eerste instantie voor zich houdt om Dev in spanning te houden. Daarbij bemoeit Jeff zich continu met het privé leven van Dev ondanks dat ze elkaar maar oppervlakkig kennen, wat aantoont dat hij weinig respect heeft voor de grenzen van anderen. Maar Dev knijpt een oog toe en laat het gebeuren totdat het -zoals altijd- te laat is.

In zowel Ladri en Master of None zien we hoe de karakters gedreven worden tot immorele daden -zij het een fietsendiefstal of een oogje toeknijpen op seksueel wangedrag- en dat het toegeven hieraan onmiddellijk en wreed wordt bestraft.

Maar als ik Master of None een tragedie noem, dan moeten we ons afvragen tot welke hoogte die vergelijking loopt. Kenmerkend aan de Griekse tragedie is het noodlottige karakter van diens verloop. De personages kunnen de droevige afloop van het verhaal niet voorkomen, slechts achteraf hebben ze zicht op de wrede loop van het lot en zien ze in wat ze hadden kunnen doen.

En met dit in het achterhoofd zou je mij kunnen verwijten dat mijn interpretatie tot dusver te streng is voor Dev en Antonio. Immers, hadden zij hun lot wel kunnen vermijden? Zonder fiets wordt Antonio ontslagen, en zonder werk komt er geen brood op de plank. En hoewel er misschien voortekenen waren van Chef Jeff’s wangedrag, is het misschien veel om te verwachten dat Dev er doorheen had moeten zien. Het is ook opvallend dat de serie pas onthuld wat voor een hork Jeff is in dezelfde aflevering dat het noodlot toeslaat, dus voordat Dev ook maar de tijd heeft om er op te kunnen reageren. Tevens kan Dev’s vlucht naar Italië aan het einde van seizoen 1 ook als noodlottig worden beschouwd. Dev emigreert om de stagnatie in zijn leven te voorkomen, maar deze omweg resulteert er in dat hij terug moet afdruipen naar New York als er weer geld op de plan moet komen.

Dev’s persoonlijkheid kan tevens worden gezien als iets waartoe hij wordt geforceerd. Met zijn acteerwerk is hij afhankelijk van de gratie van de film- en programmamakers, moeilijke personages waar Dev continu voor naar de pijpen moet dansen om hen tevreden te stellen. Ook het moderne online datingleven vraagt van diens deelnemers om elkaar op elk vergrijp te beoordelen, zoals we zien in aflevering 4 van seizoen 2, een aflevering die bestaat uit één lange montagescene van tientallen tinder dates. Het is makkelijk om te stellen dat iemand meer trouw aan zichzelf moet zijn, maar als de wereld om iets anders vraagt heb je wellicht weinig keuze.

Dus, wat is het nu? Hebben Dev en Antonio een keuze of niet?

Nergens meester van zijn
In Ladri ontmoeten we het karakter van een zieneres die door het licht van God de toekomst zou moeten kunnen zien. Als we haar eerder in de film tegen komen is Antonio neerbuigend, en hij begrijpt niet dat mensen de zieneres betalen terwijl de armoede zo hoog is. Later in de film -als de wanhoop nabij is- komt Antonio toch op zijn knieën bij de zieneres om hem de fiets te helpen zoeken, maar ze geeft het teleurstellende antwoord dat hij de fiets ofwel onmiddellijk zal vinden, of dat deze voor altijd verloren is.

Maar hoewel het antwoord de fiets niet doet vinden, is het ergens ook wel een troost. Niets weerhoudt Antonio ervan om te blijven zoeken, maar misschien hebben we liever de zekerheid van het noodlot dan de eeuwige onzekerheid en willekeur als alternatief. Het antwoord zijn we gedwongen om zelf te kiezen, en niemand kan ons vertellen hoe het nu werkelijk zit.

Misschien had Dev strijdlustiger moeten zijn, meer zijn verdiende plek moeten aanvechten en anderen minder de dienst laten uitmaken in zijn leven, maar misschien had dat hem minder ver gebracht. Misschien had Dev gelukkiger moeten zijn met wat hij al had, en zich niet blind moeten staren op het idee dat zijn leven nog iets miste.
Had hij iets anders kunnen doen, of niet?

Conclusie
Spraakmakend is een woord dat in recensies zo gemakkelijk rond wordt geslingerd dat het al gauw zijn betekenis verliest. Maar zo zou ik Master of None beschrijven. Omdat het juist de moed heeft om de vragen die ik hierboven stelt vast te houden, en juist niet verschiet in een antwoord, dat maakt de serie interessant. Ik hoop sterk dat je dit stuk niet hebt gelezen voordat je de serie hebt gezien, maar mocht je er toch aan toe hebben gegeven, dan ben ik blij dat ik nog geen woord heb gerept over het derde seizoen.