John Maus: De meester aan het werk.

De titel is helaas deels ironisch. Ik wist ook niet wat ik moest verwachten. Zoals velen ken ik John Maus van een randomn encounter met zijn muziek op het internet. Je vindt een van zijn nummers onder een compilatievideo of treft het zonder context aan in je aanbevolen video’s. Een beetje in hetzelfde straatje als de Vaporwave beweging.¹

Voor de ongeïnitieerden: Vaporwave was een esthetische stroming die de unieke dimensies van de internetcultuur trachtte te vangen. Het was met name gekenmerkt door een nostalgie de oudere vormgeving van de digitale wereld, zoals de polygonale werelden zoals deze op de eerste Playstation werden weergegeven of de geluiden typisch voor de Windows 96/98 operating systemen. En ergens is het één van de wortels van de jaren 80 obsessie die met The Weekend en Stranger Things tot bloei kwamen. Als jezelf nog warme gevoelens krijgt van het geluid van een videoband die de recorder inglijdt of de loopende video’s op een DVD-startmenu, dan kan Vaporwave een mooi rabbithole zijn om je in te verdiepen.

Bestaat er zoiets als internetcultuur op hetzelfde niveau waar we grote culturele stromingen mee identificeren? Het is een interessante vraag om je mee te bezig te houden, al is de huidige manifestatie van het internet -getekend door een digitaal mercantilisme van techbiljonairs met een messiascomplex- een steeds overtuigender argument maakt dat het internet slechts de erosie van cultuur vertegenwoordigd.²

Op het internet is elk stukje informatie de potentiële buurman van elk ander stukje. Als ik naar boven kijk, zie ik een rij van geopende tabladen: Nieuws van de kabinetsformatie, artikelen over John Maus, een receptvideo uit de thaise keuken, een video over Schotse wandelaars en een stream van een Japanse animatieserie. En zo heeft iedereen een collage aan de overvloed aan informatie die we er kunnen vinden. Niets heeft een eigen plaats: Alles wat de vertaalslag maakt van de wereld naar het scherm wordt ontworteld uit de context waaruit het geboren is. Vanuit je bureaustoel steek je vandaag nog je neus in Russische literatuur, de yogameesters uit India of de Berlijnse clubscene.³

Op het internet kan niets verwijlen. De pagina’s van een boek zullen vergelen. Van een huis dwarrelt de verf en verrot het hout. Maar een internetpagina kan in dezelfde staat geconserveerd worden als dat deze geplaatst is. Tegelijkertijd is het internet een stroomversnelling voor alles wat trendgevoelig is. De bekende stelling van Warhol uit 1968 luidde: “In the future, everyone will be famous for 15 minutes”.

Zijn deze bovenstaande eigenschappen de onderdelen van internetcultuur of drukken ze het onvermogen van een dergelijke cultuur uit? Die vraag lijkt mij centraal voor de Vaporwave beweging en gelijken. Een gedegen antwoord op deze vraag bepaalt of deze stromingen ook daadwerkelijk benen hebben om iets over onze tijd te zeggen, of dat slechts één paardje op het carrousel aan aesthetics is dat door de maanden de revue passeert.

Wat zien we dan bij John Maus? Welnu, wat hem kenmerkt zijn de gothic invloeden op zijn werk. Gothpop is daarmee ook het genre waarmee zijn muziek wordt aangeduid. De gothic subcultuur is natuurlijk op zichzelf een interessante erfgenaam en recontextualisering van wat er aan vooraf ging. Christelijke middeleeuwse thema’s en motieven kleuren deze beweging: Crucifixen en pentagrammen. In het spoor van de romantiek van Edgar Allen Poe en Caspar David Friedrich kijkt de goth-cultuur om naar de wereld van gisteren met ambivalente gevoelens. Zowel eerbied en vrees voor de wereld van gisteren, waar het bovennatuurlijke nog mogelijk was.

Hoe de zangstem van John Maus van nature klinkt zou ik niet weten, want zodra zijn mond de microfoon bereikt hoort de luisteraar een stortvloed aan gregoriaans klinkende geluiden vermengd met een dubbele dosis aan reverb. Daarmee klinkt het inderdaad als een echo van dat verre verleden. Wil Maus daar iets mee zeggen? Eén van zijn nieuwe singles I Hate Antichrist toont zijn clip een soort videospel waarin de archetypen van ons cultureel moment met elkaar op de vuist gaan. In de clip is voor eenieder is de ander de ‘Antichrist’: de grote verloochenaar uit de Openbaring van Johannes -het laatste boek van de Bijbel- die onder het mom van verlossing onze samenleving om zeep zal helpen. Hoewel we dus niet langer in de middeleeuwse wereld leven, herrijzen de meest extreme ideeën dus uit het graf om ons opnieuw te bezweren.⁴

Ik zie hier de kiemen van een goed idee, maar in de uitwerking ben ik wat teleurgesteld. Want hoe ziet zo’n John Maus show er dan uit? Nou, de beste man komt in katoenen blauwe blouse met een draf de mist uit opgedoemd. En dan begint hij te zingen, te springen en als sproeier heen en weer te kaatsen. In het spoor van David Byrne en Napoleon Dynamite wisselt hij onverwachts tussen enkele mechanische danspasjes in. Maar buiten het spoor van David Byrne faalt deze choreografie om echt iconisch of hypnotiserend te zijn. En mijn vergelijking met een sproeier blijft helaas geen metafoor. Al gauw begint de beste man te zweten, en HOE. Met een spetterradius van een dikke twee meter is dit een show waar je resoluut niet vooraan hoeft te staan.

Ik heb er ergens wel respect voor hoor, de hoeveelheid schijt die meneer Maus hier heeft aan de vormgeving van de show of interactie met het publiek. Hij zit ingebakken in de internetcultuur, maar hij speelt het influencer spelletje niet mee. Geen pseudo-empathische handreikingen liggen in het verschiet om jezelf tot John Maus Stan om te dopen. Maar er is ook niet genoeg diepgang om mij een John Maus fan te kunnen maken. En met een artiest die zo veel schijt heeft aan zijn publiek, vallen de danspogingen om los te gaan op zijn toch wel aardig dansbare hitjes. Het werkt mij de eerste tien minuten goed op de lachspieren, maar dan al gauw dringt het besef door dat ‘dit het gaat zijn’.

Jawel, zijn zweet laat zien dat hij zich uitslooft, maar hij spint als auto die vastzit in de modder. Het raakt kant noch wal. Ik zie invloeden en aanknopingspunten waar iets uit kan ontstaan, maar in de huidige staat zijn al die invloeden slechts negatieve vergelijkingen. Het is niet zo romantisch als de Haunted Youth en niet zo effectief onverschillig als Aphex Twin. Het is een internetcollage op zijn plek naast de rest.

Voetnoten:

1. Ook wel bekend onder de naam ‘Hypnagogic pop’. Hypnagogie verwijst naar de droombeelden en hallucinaties die zich voordoen bij de overgang van slaap naar wakende staat. ↩︎
2. Deze blog is uiteraard de enige uitzondering op die regel. ↩︎
3. Een belangrijke opmerking hierbij is wel om dit kenmerk van het internet ook te kunnen relativeren. Culturele uitwisseling is een constante in de menselijke geschiedenis overal waar culturen in contact met elkaar kwamen. Maar de manier waar dit zich op het internet voordoet is wel een gigantische vergroting en versnelling van dit proces. ↩︎
4. Ergens goed gevonden van Maus, zeker als we de recente morele hysterie rondom Greta Thunberg in het achterhoofd houden: https://www.theguardian.com/us-news/2025/oct/10/peter-thiel-lectures-antichrist ↩︎