Waar gaat het enigmatische lied Concorde van de band Black Country, New Road over? Dit zal ongetwijfeld een vraag zijn die je al nachten wakker houdt. Niet getreurd, ik ben hier om deze vraag voor je te beantwoorden.
Ik kan het sterk aanraden om het lied eerst zelf te luisteren en er een eigen interpretatie aan te geven, voordat je de mijne leest.
Ik zal mijn interpretatie van het lied geven aan de hand van het woord dat diens titel is: Concorde. Zoals zal blijken is dit woord -volgens het jargon van de taalkundigen- een homoniem. Dat wil zeggen, het is één woord dat meerdere aparte betekenissen draagt (zoals het woord ‘bank’, dat zowel naar een meubel als het instituut dat geld opslaat verwijst). Laten we dus één voor één deze betekenissen op een rij zitten, zowel de betekenissen die in het woord zijn opgeslagen als de betekenissen die de zanger aan het woord zal geven.
Concorde (Vliegtuig)
Lees je in over de Concorde -een supersonisch passagiersvliegtuig- en het zal je verbazen dat een futuristisch toestel als dit al lang in ons verleden ligt. Het vliegtuig was daadwerkelijk sneller dan het geluid, minstens twee keer zo snel als het gemiddelde passagiersvliegtuig. Het doorbreken van de snelheid van het geluid ging gepaard met de oorverdovende dreun die de signatuur van dit toestel was, waarmee het dus sneller ging dan dat je het zou kunnen naroepen. Dit is de concorde waar het refrein van het lied over spreekt.
´´Concorde, this organ, the new one I’m formin’
It’s grown so persistent on you by the morning´´
Concorde (Orgaan)
Maar het eerste couplet leert ons dat de concorde een orgaan is, zoals ons hart, lever, longen en nieren. In een bredere zin is een orgaan een onderdeel, iets wat tezamen met andere organen in eendracht het organisme in stand houdt. Het is echter opvallend dat de ik-persoon die het lied zingt meent dat diens concorde-orgaan op een ander persoon groeit. Deze verwoording wekt de suggestie dat we anderen nodig hebben, niet alleen om ons leven te verrijken, maar als bestanddeel om zelf in leven te blijven. De banden en relaties die we met anderen smeden zijn de organen die ons leven in stand houden. En net als de letterlijke organen in ons lichaam kunnen ook die daarbuiten liggen ons falen.
´´And you like Concorde
(Refrein)
I became a gentle hill racer
I was breathless upon every mountain
Just to look for your light´´
Net als longen die geen lucht krijgen wordt het concorde-orgaan afgeknepen door de afstand die tot diens drager ligt. De zanger beschrijft hier in het refrein de ander die in een concorde-vliegtuig verdwijnt naar een plek waarnaar we niet langer kunnen naroepen. Of we dit nu letterlijk opvatten als iemand die naar een ander land vertrekt, of een relatie die is uitgegaan of iemand die overleden is. De rouw die we om dit verlies voelen is volgens de tekst van dit lied de pijn aan de concorde als deze wordt afgeknepen.
Concorde (fallacy)
In de filosofie verstaan we onder een ‘fallacy’ een vorm van drogredenering, zoals de ‘sunk cost fallacy’ waar ik het nu over wil gaan hebben. De ‘sunk cost fallacy’ verwijst naar de neiging van mensen om in zaken waar ze al geïnvesteerd hebben te blijven investeren, ook al lijkt het erop dat deze reeds verzonken kosten de schade niet gaan terugbetalen. Casino’s maken gretig gebruik van deze neiging in ons, zoals we zien in de gokkers die geld blijven pompen in een fruitmachine om hun eerdere kosten niet voor niets te laten zijn.
Een andere naam voor de ‘sunk cost fallacy’ is de ‘concorde fallacy’, aangezien de continue investeringen van de Britse en Franse overheid in het concorde-vliegtuig ondanks de tegenvallende opbrengst een schoolvoorbeeld zijn van deze drogredenering in actie.
Maar menig doodlopende relaties kunnen we ook zien als ‘concorde-fallacy’. Men kan zich afvragen in hoeverre het daadwerkelijk zin heeft te bellen met mensen die we niet meer kunnen zien. Heeft het zin om nog tijd te investeren in verwaterde vriendschappen? Heeft het zin om naar foto’s te turen van mensen waar we niet meer bij kunnen zijn?
”Concorde, I miss you, don’t text me ‘til winter
(Tweede Couplet)
I can hardly afford a second summer of splinters
This staircase, it leads only to some old pictures of you
Through an a thousand mile long tube
What’s a city boy to do?”
Maar als dit lied een statement in zich heeft, dan is het misschien wel dat we eigenlijk niet van een ‘concorde-fallacy’ kunnen spreken. Een drogredenering suggereert een soort verslikking van het verstand, een fout die we kunnen voorkomen zodra we diens irrationaliteit inzien. Maar relaties bestaan niet op een economische balans, relaties zijn niet iets dat we zomaar loslaten als het verlies de winst verzwelgt. De ander is immers mijn orgaan, het is een deel van mij geworden of ik dit nu wil of niet. En ver van mij verwijderd wordt dit orgaan afgeknepen, en happend naar lucht staar ik me blind op herinneringen, foto’s en de laatste flarden van vriendschap.
Concorde (Eendracht)
‘To be in concordance with’ vertaalt grofweg naar: ‘in overeenstemming/eendracht zijn met’. Eendracht en overeenstemming suggereren het maken van eenheid uit veelheid, het verbinden van aparte zaken met elkaar. Zoals vliegtuigen landen aan elkaar knopen over de oceaan, zo zijn onze organen alleen te begrijpen als onderdelen van het geheel wat ze in leven houden.
Aan het begin van dit stuk claimde ik dat het woord concorde een homoniem is, maar in feite is dat niet zo. Het woord is -begrepen in de context van de tekst- eerder een polysemie. Niet één woord dat totaal verschillende betekenissen heeft, maar een woord dat ondanks diens variatie aan betekenissen toch min of meer hetzelfde zegt.
Ook het lied zelf is dus een uitdrukking van Concorde. Black Country, New Road pakt al deze verschillende zaken -het vliegtuig, het orgaan, de drogredenering- en laat ze in eendracht spreken.
And you like Concorde
Op onze eigen benen komen we niet ver. Het kost me drie uur om vanuit Tilburg terug te lopen naar mijn geboortedorp plus een half uur om in Sprang-Capelle te komen. Vier uur naar Oosterhout of Den Bosch. Vijf uur naar Breda. Zeven uur naar Eindhoven. Dertien uur naar Nijmegen. Veertien uur naar Rotterdam. Drieëntwintig uur naar Amsterdam. Bij het gebrek aan onze eigen organen vormen we nieuwe organen om deze afstanden te overbruggen: Een fiets, een boot, een trein of een concorde-toestel.
Als Isaac Wood het volgende zingt:
”And you like Concorde”
Dan zegt hij twee dingen. Allereerst wordt er gezegd dat de ‘jij’ uit het nummer van Concorde houdt, oftewel dat de ander houdt van de band die men deelt. Maar de zin kan ook anders worden gelezen, namelijk als dat de ‘jij’ net als de Concorde is. En om te weten wat de Concorde nu precies is, moet er nog één ding over de Concorde worden verteld.
Het einde van het concorde-toestel kan deels worden toegeschreven aan het rampzalige vliegtuigongeluk dat één van diens toestellen overkwam in het jaar 2000, waarbij 113 mensen om het leven kwamen. Het concordetoestel droeg uiteindelijk bij aan de pijn die het zou moeten verlichten. Pijn bestaat alleen zover er houden van is:
”And you like Concorde”
Het zegt twee dingen.
Of toch eigenlijk maar één ding.
Ik mis je.
Sleeptalking 